Osmanlı Tarihi, Vakıflar Tarihi, Devletli İsmetli Pertevniyal Valide Sultan Hazretleri Vakfına İta Olunan Her Nevi Vazifeye Mahsus Sergi, "Emekdarandan Tefil Kalfa" Hakkında

Çerkez asıllı olan Pertevniyâl Sultân'ın 1225/1810 senesinde doğduğu tahmin edilmektedir. Sultan II. Mahmûd'un "beşinci kadını" ve Sultan Abdülazîz'in annesidir. 1246/1830 senesinde Şehzâde Abdülazîz Efendi'yi dünyaya getirdiğinde beşinci kadınefendiliğe yükseldi. Cariyelikten gelen diğer valide sultanlar gibi padişahın ikbali oluşuna kadar geçen hayatı hakkında bilgi yoktur. 1278/1861 senesinde Sultan Abdülmecîd'in vefatı ve Abdülazîz'in tahta geçmesiyle Valide Sultan unvanını aldı. Sultan Abdülazîz üzerindeki büyük nüfuzundan dolayı kendisine "ümmü'l-cihân" da denmektedir. Pertevniyâl Valide Sultan, yaptığı hayır ve hasenat işleri ve İstanbul şehri ve Osmanlı topraklarında yaptırdığı vakıfları ile meşhurdur.